Począwszy od historycznie pierwszych rodzajów systemów pieniężnych, opartych na pieniądzu kruszcowym, aż po upowszechnienie się pieniądza w pełni fiducjarnego, w konstrukcji i funkcjonowaniu tych systemów można wyróżnić pewne swoiste trendy. Najważniejszymi spośród nich były postępująca dematerializacja pieniądza oraz umacnianie państwowego (rządowego) monopolu monetarnego. Obie tendencje stały się jeszcze wyraźniejsze w ostatnich trzech dekadach wraz z wpływem na systemy pieniężne takich zjawisk jak globalizacja, finansyzacja czy postęp technologiczny. Jednocześnie w ostatnich latach zmiany w systemach pieniężnych, wskutek splotu zarówno tych, jak i zupełnie nowych zjawisk i procesów, przyspieszyły, wpływając na właściwości współczesnego pieniądza i działanie banków centralnych. W tym kontekście celem artykułu jest charakterystyka obu wspomnianych tendencji w zakresie ewolucji pieniądza i banków centralnych oraz przybliżenie konsekwencji, jakie te procesy miały i mają dla kształtu systemów pieniężnych oraz dalszego ich rozwoju.